Giriş

Avrupa Konseyi üyesi devletler, insan haklarını koruma amacıyla bu sözleşmeyi kabul etmişlerdir.

1. Kısım – Haklar ve Özgürlükler

Madde 1 – Sözleşmede tanınan hak ve özgürlüklerin korunması

Taraf devletler, kendi yetki alanlarında bulunan herkesin sözleşmede belirtilen hak ve özgürlüklerden yararlanmasını güvence altına alır.

Madde 2 – Yaşam hakkı

Herkesin yaşam hakkı yasayla korunur.

Madde 3 – İşkence yasağı

Hiç kimse işkenceye, insanlık dışı veya aşağılayıcı muameleye tabi tutulamaz.

Madde 4 – Kölelik ve zorla çalıştırma yasağı

Kimse köle veya kul haline getirilemez.

Madde 5 – Özgürlük ve güvenlik hakkı

Herkesin özgürlüğe ve güvenliğe hakkı vardır.

Madde 6 – Adil yargılanma hakkı

Herkes, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından adil yargılanma hakkına sahiptir.

Madde 7 – Kanunsuz ceza olmaz

Kimse, işlendiği sırada suç oluşturmayan bir fiilden dolayı cezalandırılamaz.

Madde 8 – Özel hayat ve aile hayatına saygı hakkı

Herkes, özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir.

Madde 9 – Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü

Herkes, dinini veya inancını değiştirme ve bunu açıklama özgürlüğüne sahiptir.

Madde 10 – İfade özgürlüğü

Herkes ifade özgürlüğüne sahiptir.

Madde 11 – Toplantı ve dernek kurma özgürlüğü

Herkes barışçıl toplantı yapma ve dernek kurma hakkına sahiptir.

Madde 12 – Evlenme hakkı

Evlenme çağına gelen erkek ve kadınlar evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir.

Madde 13 – Etkili başvuru hakkı

Hakları ihlal edilen herkes, ulusal bir makam önünde etkili başvuru hakkına sahiptir.

Madde 14 – Ayrımcılık yasağı

Sözleşmede tanınan haklardan herkes, ayrımcılığa uğramadan yararlanır.

2. Kısım – Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Madde 19 – Mahkemenin kurulması

Sözleşmede belirtilen yükümlülüklere taraf devletlerin uyup uymadığını sağlamak amacıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kurulmuştur.

Madde 20 – Hakimler

Mahkeme, taraf devletlerin sayısına eşit sayıda hakimden oluşur.

Madde 21 – Hakimlerin nitelikleri

Hakimler, yüksek ahlaki değerlere sahip, bağımsız ve tarafsız kişiler arasından seçilir.

Madde 22 – Hakimlerin seçimi

Hakimler, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi tarafından seçilir.

Madde 23 – Hakimlerin görev süresi

Hakimler dokuz yıl süreyle seçilir ve yeniden seçilemez.

Madde 24 – Mahkemenin yapısı ve görevleri

Mahkeme, bölümler halinde çalışır ve bireysel başvuruları inceler.

Madde 25 – Mahkemenin daireleri

Mahkeme, tek hakimler, üç hakimli komiteler, yedi hakimli daireler ve on yedi hakimli Büyük Daire’den oluşur.

Madde 26 – Mahkemenin yetkisi

Mahkeme, sözleşmeye taraf devletlerin bireysel ve devletler arası başvurularını inceler.

Madde 27 – Tek hakimlerin yetkisi

Tek hakim, açıkça kabul edilemez başvuruları reddetme yetkisine sahiptir.

Madde 28 – Komitelerin yetkisi

Üç hakimli komiteler, basit davaları inceleyerek karar verir.

Madde 29 – Dairelerin yetkisi

Daireler, kabul edilebilirliği ve esasları değerlendirerek karar alır.

Madde 30 – Büyük Daire’nin yetkisi

Önemli davalar, Büyük Daire tarafından incelenebilir.

Madde 31 – Büyük Daire’nin görevleri

Büyük Daire, mahkemenin en önemli davalarını karara bağlar.

Madde 32 – Mahkemenin yetki alanı

Mahkeme, sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili tüm konulara bakmakla yükümlüdür.

Madde 33 – Devletler arası davalar

Bir devlet, başka bir devleti sözleşmeye aykırı hareket etmekle suçlayabilir.

Madde 34 – Bireysel başvurular

Her birey, sözleşmeye taraf devletlere karşı mahkemeye başvurabilir.

Madde 35 – Kabul edilebilirlik koşulları

Mahkeme, iç hukuk yolları tüketilmeden yapılan başvuruları kabul etmez.

Madde 36 – Üçüncü taraf müdahalesi

Mahkeme, ilgili devletleri ve üçüncü tarafları sürece dahil edebilir.

Madde 37 – Başvuruların düşmesi

Mahkeme, taraflar anlaştığında veya şikayet sahibinin başvurusunu sürdürmesi için sebep kalmadığında başvuruyu düşürebilir.

Madde 38 – Dava inceleme süreci

Mahkeme, tarafları bilgilendirir ve delilleri inceler.

Madde 39 – Dostane çözüm

Mahkeme, taraflar arasında dostane çözüm sağlamaya çalışır.

Madde 40 – Duruşmalar ve belgeler

Duruşmalar kamuya açık olup, belgeler mahkemenin erişimine sunulur.

Madde 41 – Hakkaniyete uygun giderim

Mahkeme, ihlal tespit edilirse başvurucuya hakkaniyete uygun bir tazminat ödenmesini sağlayabilir.

Madde 42 – Mahkeme kararları

Mahkeme kararları kesindir.

Madde 43 – Büyük Daire’ye gönderme

Daire kararları, istisnai durumlarda Büyük Daire’ye gönderilebilir.

Madde 44 – Kesin kararlar

Mahkeme kararları, verildikleri anda kesinleşir. Büyük Daire’ye yapılan başvurular reddedildiğinde ya da Büyük Daire kararını verdiğinde karar bağlayıcı hale gelir.

Madde 45 – Kararların gerekçelendirilmesi

Mahkeme, kararlarını ve kabul edilebilirlik kararlarını gerekçelendirmek zorundadır.

Madde 46 – Kararların bağlayıcılığı ve uygulanması

Taraf devletler, Mahkeme’nin kesinleşmiş kararlarına uymak zorundadır. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, kararların uygulanmasını denetler.

Madde 47 – Danışma görüşleri

Mahkeme, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin talebi üzerine sözleşmenin yorumlanmasıyla ilgili danışma görüşü verebilir.

Madde 48 – Mahkemenin yetkisi

Mahkemenin yetkisi, sözleşmeye taraf devletler tarafından kabul edilmiştir.

Madde 49 – Mahkemenin yargılama dili

Mahkeme’nin resmi dilleri İngilizce ve Fransızcadır.

Madde 50 – Mahkemenin masrafları

Mahkemenin masrafları, Avrupa Konseyi tarafından karşılanır.

Madde 51 – Hakimlerin yemin etmesi

Mahkeme üyeleri, görevlerine başlamadan önce tarafsızlıklarını ve bağımsızlıklarını koruyacaklarına dair yemin ederler.

3. Kısım – Çeşitli Hükümler

Madde 52 – Genel Sekreter’e bilgi verme yükümlülüğü

Herhangi bir taraf devlet, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’nin talebi üzerine, sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili olarak aldığı tedbirler hakkında bilgi vermek zorundadır.

Madde 53 – Mevcut insan hakları korunur

Bu sözleşme, taraf devletlerin anayasalarında veya diğer uluslararası anlaşmalarda tanınan insan haklarını sınırlayamaz.

Madde 54 – Bakanlar Komitesi’nin yetkisi

Bakanlar Komitesi, Mahkeme’nin yetkisi dışındaki konularla ilgili kararlar alabilir.

Madde 55 – Taraf devletlerin diğer çözümlere başvurması

Taraf devletler, sözleşmede öngörülen mekanizmalar dışında, Mahkeme’ye getirilebilecek uyuşmazlıkları çözmek için diğer yöntemlere başvuramaz.

Madde 56 – Bölgesel uygulama

Taraf devletler, bu sözleşmenin kendi egemenlikleri altındaki tüm bölgelere uygulanacağını bildirebilir.

Madde 57 – Çekinceler

Taraf devletler, sözleşmenin herhangi bir hükmüne çekince koyabilir. Ancak çekinceler, ilgili hükmün temel amacını ve ruhunu ihlal etmemelidir.

Madde 58 – Fesih

Bir taraf devlet, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne bildirimde bulunarak sözleşmeden çekilebilir. Fesih bildirimi yapıldıktan sonra altı ay boyunca taraf devlet yükümlülüklerini yerine getirmekle sorumludur.

Madde 59 – İmza ve onay

Sözleşme, Avrupa Konseyi üyesi devletler tarafından imzalanarak onaylanabilir ve taraf devletlerin sayısı zamanla artabilir.

Bu ana metnin yanı sıra, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ek birçok protokol getirilmiş ve zamanla güncellenmiştir. Eğer ek protokolleri de paylaşmak istersen, onları da detaylandırabilirim.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ek olarak, zaman içinde çeşitli protokoller kabul edilmiştir. Bu protokoller, sözleşmeye yeni haklar eklemiş veya bazı hükümleri güncellemiştir.

1 No’lu Protokol

Madde 1 – Mülkiyetin korunması

Her birey, mülkiyet hakkına sahiptir. Devlet, kamu yararı gerektirmedikçe ve yasada öngörülen koşullar yerine getirilmedikçe mülkiyetten yoksun bırakamaz.

Madde 2 – Eğitim hakkı

Kimse eğitim hakkından mahrum bırakılamaz.

Madde 3 – Serbest seçim hakkı

Taraf devletler, halkın iradesini özgürce ifade edebileceği seçimler düzenlemekle yükümlüdür.

4 No’lu Protokol

Madde 1 – Borç nedeniyle özgürlükten yoksun bırakılma yasağı

Kimse, bir sözleşmeden doğan borcunu ödeyemediği için özgürlüğünden mahrum bırakılamaz.

Madde 2 – Serbest dolaşım hakkı

Herkes, bir devletin sınırları içinde serbestçe hareket edebilir ve istediği ülkeyi terk edebilir.

Madde 3 – Vatandaşların sınır dışı edilme yasağı

Hiçbir devlet, kendi vatandaşını sınır dışı edemez veya ülkeye girişini engelleyemez.

Madde 4 – Toplu sınır dışı etme yasağı

Yabancıların toplu halde sınır dışı edilmesi yasaktır.

6 No’lu Protokol

Madde 1 – Ölüm cezasının kaldırılması

Ölüm cezası kaldırılmıştır.

7 No’lu Protokol

Madde 1 – Cezai konularda iki dereceli yargılanma hakkı

Mahkum edilen herkesin, kararın daha üst bir mahkeme tarafından incelenmesini isteme hakkı vardır.

Madde 2 – Mahkumiyetin gözden geçirilmesi

Yeni delillerin ortaya çıkması halinde, ceza davaları tekrar gözden geçirilmelidir.

Madde 3 – Haksız mahkumiyet halinde tazminat hakkı

Haksız yere mahkum edilen kişiler, tazminat talep edebilir.

Madde 4 – Çifte yargılanma ve cezalandırma yasağı (ne bis in idem)

Kimse, aynı suçtan dolayı iki kez yargılanamaz veya cezalandırılamaz.

Madde 5 – Yabancı eşlerin eşit haklara sahip olması

Yabancı eşler, vatandaş eşlerle aynı hukuki haklara sahiptir.

12 No’lu Protokol

Madde 1 – Ayrımcılık yasağı

Hiç kimse, herhangi bir kamu otoritesi tarafından ayrımcılığa uğratılamaz.

13 No’lu Protokol

Madde 1 – Ölüm cezasının tamamen kaldırılması

Savaş zamanı da dahil olmak üzere, ölüm cezası tamamen yasaklanmıştır.